Het nut van insecten in akkerranden als gewasbeschermer

Collectieven van boeren leggen akkerranden aan om bij te dragen aan een geschikte leefomgeving voor akkervogels zoals patrijzen en geelgorzen. Passende akkerranden hebben echter een nog veel grotere functie als huisvesters van insecten die  natuurlijke plaagbestrijders zijn tegen andere insecten die de gewassen beschadigen. Raymond Klaassen, onderzoeker bij Grauwe Kiekendief Kenniscentrum Akkervogels, legde tijdens een bijeenkomst voor collectieven uit waarom en hoe akkerranden ingezet kunnen worden om insecten te trekken als effectieve gewasbeschermers.

Insectendiversiteit in akkerranden en gewassen

Stap één is om te kijken welke insecten waar voorkomen en waarom. In de Master Thesis van Farah Kootstra keek ze naar het voorkomen van micro-arthropoden, dat zijn mijten en springstaarten, en naar regenwormen, loopkevers en vliegende insecten. Dit deed zij in de gewassen bieten en graan en in akkerranden met verschillende resultaten. In gewassen komen grote hoeveelheden insecten e.a. voor, maar dan meer van vergelijkbaar of hetzelfde soort. In akkerranden is meer diversiteit in soorten loopkevers en andere insecten, met grotere soortenaantallen die meer van elkaar verschillen.

De verklaring van deze verschillen komt door de levenscyclus van insecten. In een gewas wordt die cyclus verstoord door bewerkingen zoals ploegen, schoffelen en oogsten. In een akkerrand staat het gewas langer en blijft de grond langer ongestoord. Dit geldt in nog grotere mate als de akkerrand in de winter blijft staan. Daarnaast staan er meer verschillende soorten flora in een akkerrand dan in een gewas, want elk gras of kruid trekt een andere soorten insecten aan.

Meerjarige akkerranden geeft insecten de meeste kans op het voltooien van de levenscyclus. Een eenjarige akkerrand kan dezelfde verstoring ondervinden als met het telen van een gewas het geval is. Meerjarig akkerranden geeft een betere kans voor een geschikt leefgebied van insecten, maar heeft als nadeel dat het kan vergrassen of veronkruiding. Met goed beheer kun je dit risico aanpakken, verschillende collectieven onderzoeken in de praktijk de beste aanpak.

 Akkerranden en gewassen inzetten om insecten aan te trekken

Naast bestuiving en natuurlijke plaagbestrijding is er nog een reden om de insectendiversiteit op je perceel goed in balans te hebben. Er zijn namelijk sowieso insecten op een perceel, in de grond en op het gewas.  In balans betekent een mix insecten als predatoren en insecten als voedsel, en een mix van kruipers, vliegers en klimmers. Een goede balans heeft als effect dat er minder of geen insecticide gebruik nodig is. Wat positief is, want met insecticide verdrijf je ook de goede insecten wat tot meer gebruik van insecticide leidt.. Dit hoeft niet alleen in een akkerrand. Er zijn in Nederland 450 algemene soorten loopkevers, meestal vind je in een gewas vier à vijf soorten. In een extensief geteeld gewas zie je twintig verschillende soorten loopkevers.  

Zaaimengsel keuze voor akkerrand

Om al die verschillende soorten insecten, wormen en micro-arthropoden te trekken zaai je het beste een mix van inheemse grassen en kruiden in. Kies verschillende plantenfamilies, meer variatie aan plantensoorten geeft meer variatie aan insectensoorten. Kies voor een plantensoorten die passen bij bodem en locatie, dan zullen de mengsels zich goed ontwikkelen tot een mooie biodiverse akkerrand. Meer variatie heeft meer functies en geeft meer effect. Deze specificerende zaken en inheems zaadmengsel kost wel meer inspanning en geld.

Ligging akkerrand

Waar en hoe breed moet een akkerrand zijn om in te zetten voor effectieve plaagbestrijding? Dat hangt af van natuurlijke vijand en type gewas wat het uitstralingseffect is. Uitstralingseffect is hoeveel meter loopt, vliegt of kruipt het insect die je wil aantrekken met je akkerrand. Een goede akkerrand is zes meter breed. Met het uitstralingseffect in je achterhoofd is het dan verstandig om tweemaal zes meter brede stroken te zaaien en die middenin in plaats van aan de rand van het perceel te leggen. Akkerranden zijn niet alleen maar heilig, soms trek je ook plaaginsecten of slakken aan.

Permanente akkerranden

De huidige wetgeving met brede verplichte bufferstroken op bepaalde akkers, kan mogelijk leiden tot permanente akkerranden. Dat is goed voor de insectenpopulatie en helpt de boer als natuurlijke plaagbestrijders voor zijn gewassen. Dit vraagt andere beheermaatregelen om de kwaliteit goed te houden. De opgedane expertise met bermbeheer komt dan goed van pas.

Hulp nodig bij het bepalen welke planten bij welke natuurlijke plaagbestrijders en bestuivers  passen? Gebruik de recent gelanceerde groenwijzer tool:  https://groenwijzer.nu/. In de tool zijn de belangrijkste functies van de groenstrook opgenomen: plaagbeheersing, bestuiving en/of het creëren van een mooi landschap. Ook geeft de tool inzicht in de mogelijke risico’s van een groenstrook voor de teelt. De tool is op dit moment ingericht voor de gewassen: aardappel, uien, suikerbiet, graan, appel en peer.